Câu kỷ tử - Thông tin về Câu kỷ tử

Mô tả Tag

Câu Kỷ Tử: Tìm Hiểu Chi Tiết

Câu kỷ tử, một vị thuốc quý trong y học cổ truyền và ngày càng được nghiên cứu rộng rãi trong y học hiện đại, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cây, quả, thành phần, công dụng và cách sử dụng Câu kỷ tử dựa trên các nguồn dữ liệu đáng tin cậy.

Tên gọi và danh pháp

• Tên tiếng Việt: Câu kỷ tử
• Tên khác: Câu khởi, Khởi tử, Địa cốt tử, Kỷ tử
• Tên khoa học: Lycium sinense Mill. (Lycium barbarum L. var. sinense Ait), thuộc họ Cà - Solanaceae
• Bộ phận sử dụng: Quả chín phơi hoặc sấy khô (Fructus Lycii)

Đặc điểm tự nhiên

Cây Lycium sinense là cây bụi nhỏ, chiều cao trung bình từ 0.5 – 1.5m. Cành nhỏ, có thể có gai dài khoảng 5cm mọc ở kẽ lá. Lá hình mác, dài khoảng 5cm, rộng 0.6 - 2.5cm, đầu lá nhọn, mép lá nguyên, mọc so le hoặc mọc vòng. Cuống lá hẹp, ngắn 2 - 6mm.

Cây ra hoa vào khoảng tháng 6 - 9. Hoa màu tím đỏ, nhỏ, mọc đơn hoặc chùm ở kẽ lá. Mùa quả vào tháng 7 - 10. Quả hình trứng, mọng nước, chiều dài 0.5 - 2cm, đường kính 4 – 8mm. Quả chín có màu đỏ sẫm hoặc vàng đỏ. Hạt nhiều, hình thận, dẹt, dài 2 – 2,5mm.

Phân bố, thu hái và chế biến

Câu kỷ tử mọc ở các nước như Trung Quốc, Triều Tiên, Hàn Quốc. Ở Trung Quốc, cây được trồng nhiều ở các tỉnh giáp Việt Nam như Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam,... Ở Việt Nam, vị thuốc này chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Cây Câu kỷ tử là cây lâu năm, có thể trồng bằng hạt hoặc giâm cành. Sau 3 năm trồng, cây có thể cho quả để thu hoạch. Thời gian thu hoạch đỉnh điểm là vào năm thứ 10 và tiếp tục kéo dài cho đến 20 - 30 năm tùy theo cách chăm sóc.

Quả được thu hái chủ yếu vào mùa hạ và mùa thu. Để giữ được chất lượng của quả, thời điểm thu hái cần tránh nắng nóng (thích hợp là sáng sớm hoặc chiều mát), phơi trong bóng râm mát sau đó mới đem phơi nắng để thật khô. Nhiệt độ sấy chỉ từ 30 – 45°C.

Câu kỷ tử có thể dùng tươi hoặc dùng khô. Quả tươi có thể ngâm rượu trong 24 giờ, rồi giã dập trước khi dùng. Hoặc đem quả tươi ngâm với mật ong sắc lấy nước đặc. Quả khô có thể tán thành bột mịn để dùng. Để bảo quản Câu kỷ tử cần phun rượu hoặc xông diêm sinh định kỳ để tránh nấm mốc phát triển và để ở nơi thoáng mát, thông gió.

Thành phần hóa học

Câu kỷ tử chứa nhiều thành phần bổ dưỡng, bao gồm:

• Betain (khoảng 0,09%)
• Carotene (0,00396%)
• Vitamin C (0,003%)
• Acid nicotinic (0,0017%)
• Amon sulfat (0,00023%)
• Các vi khoáng: canxi (0,15%), sắt (0,0034%), photpho (0,0067%)
• Lysine, choline, chất béo, protein (4,6%), acid hydroxyanic…

Lưu ý: Một số thành phần có thể thay đổi tùy thuộc vào điều kiện trồng trọt và phương pháp chế biến.

Công dụng

Theo y học cổ truyền

Câu kỷ tử vị ngọt, tính bình, vào 3 kinh Phế, Can và Thận; có tác dụng:

• Bổ can thận
• Nhuận phế táo
• Mạnh gân cốt
• Chữa chân tay yếu mỏi, mắt mờ, di mộng tinh
• Bồi bổ cơ thể, hỗ trợ điều trị bệnh: tăng cường sức khỏe cho người gầy yếu, mệt mỏi, bổ tinh khí huyết, hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường, ho lao, lao phổi.

Theo y học hiện đại

Các nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra nhiều tác dụng của Câu kỷ tử, bao gồm:

Tác dụng	Cơ sở khoa học
Tăng cường miễn dịch	Nghiên cứu cho thấy Câu kỷ tử làm tăng cường khả năng thực bào của đại thực bào, hoạt động của lysozyme, và sản xuất kháng thể.
Hạ cholesterol huyết, đường huyết, bảo vệ gan	Các nghiên cứu trên động vật cho thấy chiết xuất Câu kỷ tử có tác dụng làm giảm cholesterol, đường huyết và bảo vệ gan khỏi tổn thương.
Làm chậm sự suy lão	Câu kỷ tử giúp tăng hoạt độ của men superoxide dismutase (SOD), tăng hemoglobin và giảm lipid peroxide.
Tác dụng đối với hệ thống máu	Câu kỷ tử có thể làm tăng lượng bạch cầu và ngăn ngừa giảm bạch cầu.
Các tác dụng khác	Betain trong Câu kỷ tử có thể làm tăng sản lượng thịt và trứng ở gia cầm. Chiết xuất Câu kỷ tử có thể kích thích rụng trứng ở động vật thí nghiệm.

Liều dùng & cách dùng

Liều dùng Câu kỷ tử từ 6 – 15g dưới dạng sắc hoặc rượu uống.

Bài thuốc kinh nghiệm

(Lưu ý: Đây chỉ là các bài thuốc kinh nghiệm, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.)

• Rượu Câu kỷ tử: Câu kỷ tử 600g, giã nhỏ, ngâm với 2 lít rượu (35 - 40°) trong 2 tuần trở lên. Lọc lấy rượu uống. Ngày uống 1 - 2 cốc nhỏ làm thuốc bổ.
• Đơn thuốc bổ chữa di tinh: Câu kỷ tử 6g, Sinh khương 2g, Nhục thung dung 2g, nước 600ml. Sắc còn 200ml, uống 3 lần trong ngày.
• Hữu quy hoàn: (Thành phần: Thục địa, Sơn dược sao, Sơn thù, Câu kỷ tử, Đỗ trọng, Thỏ ty tử, Thục phụ tử, Nhục quế, Đương quy, Lộc giác giao). Tác dụng bồi bổ tinh huyết, bổ thận tráng dương. (Liều dùng cụ thể cần tham khảo thầy thuốc.)

Lưu ý

Câu kỷ tử có độc tính thấp, tuy nhiên, người có thể trạng đặc biệt hoặc đang dùng thuốc khác nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.