Qua lâu (Quả) - Thông tin về Qua lâu (Quả)
Mô tả Tag
Qua Lâu (Quả): Tìm Hiểu Chi Tiết
Qua lâu, một loài cây leo quen thuộc ở vùng núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ có giá trị về mặt thực phẩm mà còn được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền và hiện đại. Bài viết này sẽ tổng hợp thông tin về đặc điểm, công dụng và liều dùng của cây Qua lâu dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy.
Tên Gọi & Danh Pháp
- Tên Tiếng Việt: Qua lâu
- Tên khác: Dưa trời; dưa núi; hoa bát; vương qua; dây bạc bát; thau ca (Tày), bát bát trâu.
- Tên khoa học: Trichosanthes kirilowii (Cucurbitaceae)
Đặc Điểm Tự Nhiên
Qua lâu là cây dây leo, dài từ 3 đến 10 mét.
- Thân cây có rãnh và những chấm trắng.
- Lá mọc so le, dày, đường kính 10-12 cm, hình tim ở gốc, đầu hơi nhọn, xẻ thành 5 thùy, mép lá răng cưa. Tua cuốn mọc đối diện với lá, chia 3-5 nhánh.
- Hoa đơn tính, màu trắng, cánh hoa có lông.
- Quả hình cầu hoặc hình trứng, màu lục với các sọc trắng, khi chín chuyển sang màu đỏ.
- Quả chứa nhiều hạt hình trứng, màu nâu nhạt.
- Rễ củ hình dáng tương tự củ sắn.
- Mùa hoa: tháng 3 - tháng 6; mùa quả: tháng 7 - tháng 10.
Phân Bố, Thu Hái & Chế Biến
Qua lâu ưa sáng, chịu bóng bán phần và ẩm ướt. Thường mọc ở vùng rừng núi đá vôi ẩm hoặc ven rừng.
- Phân bố chủ yếu ở Đông Á: Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Lào. Ở Việt Nam, tập trung ở miền núi phía Bắc (Quảng Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn).
- Phần thịt quả được dùng làm thực phẩm.
- Mùa thu hoạch quả (tháng 9-10): thu quả, tách lấy vỏ quả và hạt, phơi khô.
- Mùa thu hoạch rễ củ (mùa đông): rễ củ được rửa sạch, cắt đoạn và phơi khô.
- Để thu hoạch rễ củ to, người ta thường ngắt bỏ hoa để cây tập trung dinh dưỡng vào củ.
Bộ Phận Sử Dụng
Các bộ phận được sử dụng của cây Qua lâu gồm:
- Hạt (Qua lâu nhân)
- Vỏ quả (Qua lâu bì)
- Rễ củ (Thiên hoa phấn hay Qua lâu can)
Thành Phần Hóa Học
| Bộ phận | Thành phần hóa học | Tác dụng |
|---|---|---|
| Hạt Qua lâu | Hợp chất triterpenoid (chống viêm), protein (ức chế ribosom, gây sảy thai), sterol, acid béo | Chống viêm, gây sảy thai |
| Rễ củ | Protein, trichosanthin (chống u, chống HIV), karasurin (gây sảy thai), peptid (ức chế trypsin), lectin (tianbuafen), steroid, acid hữu cơ, glucosid, curbitacin | Chống ung thư, chống HIV, gây sảy thai |
Công Dụng
Theo Y Học Cổ Truyền
Hạt Qua lâu: Tính mát, vị ngọt đắng, quy kinh Phế, Vị. Có tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế trường, giải đàm, trị táo bón, ho khan, nôn ra máu, ung nhọt.
Vỏ quả: Chữa ho, thổ huyết, chảy máu cam, sốt nóng, thủy thũng, vàng da (thường phối hợp với các vị thuốc khác).
Rễ củ: (Theo y học Trung Quốc) phối hợp với các vị thuốc khác để trị ho gà, giảm co thắt, long đờm, kháng viêm.
Theo Y Học Hiện Đại
- Tác dụng chống viêm: Các hợp chất triterpenoid trong hạt Qua lâu đã được chứng minh có tác dụng kháng viêm (Akihisa Toshihiro và cộng sự, 1994).
- Tác dụng ức chế ribosom, gây sảy thai: Một số protein như trichosanthin có tác dụng gây sảy thai và được nghiên cứu trong điều trị HIV. Các protein khác như karasurin A, B, C cũng có tác dụng chống ung thư, chống virus HIV và gây sảy thai mạnh.
- Điều trị bệnh ngoài da: Hạt Qua lâu sau khi sấy khô và tán nhỏ được dùng làm thuốc bôi ngoài da trị bệnh chàm (eczema).
Liều Dùng & Cách Dùng
Liều dùng thông thường: 12-16g/ngày, dạng thuốc sắc (sau khi ép bỏ hết dầu).
Bài Thuốc Kinh Nghiệm (Lưu ý: Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng)
(Các bài thuốc dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo, cần sự hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả.)
(Danh sách bài thuốc với các thành phần, cách thực hiện được liệt kê ở phần content ban đầu)
Lưu Ý
Hiện chưa có báo cáo về tác dụng phụ nghiêm trọng của Qua lâu. Tuy nhiên, phụ nữ có thai, cho con bú và người có tiền sử bệnh lý cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Liều lượng và cách dùng cần tuân thủ theo hướng dẫn của người có chuyên môn.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế lời khuyên của chuyên gia y tế. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng Qua lâu để điều trị bệnh.