Phù tiểu mạch - Thông tin về Phù tiểu mạch

Mô tả Tag

Phù Tiểu Mạch: Tìm Hiểu Chung

Phù tiểu mạch, một loại cây lương thực quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong nền nông nghiệp thế giới và có lịch sử sử dụng lâu đời trong y học cổ truyền.

Tên gọi, danh pháp

• Tên tiếng Việt: Phù tiểu mạch
• Tên khác: Tiểu mạch; lúa mì
• Tên khoa học: Triticum aestivum L.

Đặc điểm tự nhiên

Phù tiểu mạch là cây sống hằng năm, có:

• Hệ thống rễ chùm, dạng sợi.
• Thân thẳng đứng, cao khoảng 0,8 – 1,5m, mọc thành cụm thưa, nhẵn.
• Lá hình dải rộng hoặc hình mũi mác dài, mọc thành hai dãy, gốc có bẹ nhẵn, lưỡi bẹ ngắn và đầu nhọn.
• Cụm hoa dạng bông dày đặc, cong xuống khi chín. Bông nhỏ hình bầu dục, dẹt, màu hồng hoặc trắng nhạt, nhẵn hoặc có lông, mang 3 – 5 hoa (thường là 4 hoa). Hạt có mày nhọn, không đều nhau, hình bầu dục; nhị 3; bầu có lông ở đỉnh.
• Quả hình thuôn hoặc bầu dục, có lông ở đỉnh.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phù tiểu mạch được trồng rộng rãi ở vùng ôn đới ấm áp trên toàn cầu, bao gồm châu Âu, Liên bang Nga, Bắc Phi, Bắc Mỹ, Trung Cận Đông, Trung Á, và Trung Quốc. Tại Việt Nam, cây từng được thử nghiệm trồng ở một số tỉnh miền núi phía Bắc như Trùng Khánh – Cao Bằng, Hà Giang, Mộc Châu – Sơn La và Điện Biên vào những năm 1960 nhưng hiện nay không còn được trồng rộng rãi do năng suất hạn chế.

Phù tiểu mạch ưa khí hậu ẩm mát và nhiều nắng. Thời vụ gieo trồng phụ thuộc vào giống và vùng lãnh thổ. Toàn bộ vòng đời của cây thường kéo dài dưới 6 tháng.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận được sử dụng chính là hạt.

Thành phần hóa học

Hạt Phù tiểu mạch chứa nhiều thành phần dinh dưỡng quan trọng, bao gồm:

• Các chất khoáng: Ca, Mg, Fe, Na, P, K, Zn, S, Cl, V, Cu, Sr, Ti, Si, Be, Mn, Mo, Cd, Cr, Ni, Co và phytin.
• Các enzym: Alpha-amylase, peptidase, proteinase, cytidin-deaminase, asparagin-synthetase, oxidase, lipoxidase, acid glutamic decarboxylase, co-enzyme.
• Các vitamin: Riboflavin, caroten, thiamin, acid nicotinic, tocophenol, choline, xanthophyl (lutein).
• Các carbohydrate: Tinh bột, hemicellulose, cellulose, sorbitol, levosin.
• Các protein: Cytochrom C và nhiều acid amin như histidine, arginine, methionine, isoleucine, leucine, lysine, phenylalanine, threonine, valine, tryptophan, tyrosine, adenine, betaine, choline.

Công dụng

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, tiểu mạch có vị ngọt, tính mát; vào kinh tỳ, thận, tâm. Có tác dụng bổ thận, kiện tỳ, trừ nhiệt, chỉ khát, nhuận tràng, trừ tự hãn, đạo hãn, dưỡng tâm. Được cho là tốt cho người bệnh đái tháo đường, người bị kích động, cuồng sảng, ra mồ hôi tự nhiên hoặc mồ hôi trộm, tiêu chảy.

Theo y học hiện đại

Nghiên cứu hiện đại chỉ ra một số công dụng của Phù tiểu mạch:

• Tác dụng an thần: Kết hợp với các thảo dược khác, hạt Phù tiểu mạch thể hiện hiệu quả trong điều trị mất ngủ, dễ bị kích động và co giật ở trẻ em. Cơ chế hoạt động liên quan đến việc ức chế dòng calci, kali và natri ở tế bào thần kinh.
• Hạ cholesterol và triglyceride: Hạt Phù tiểu mạch có khả năng làm giảm lượng cholesterol và triglyceride trong máu.
• Tác dụng chống oxy hóa: Chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa như flavonoid và polyphenol, có hoạt tính chống oxy hóa cao.
• Hỗ trợ điều trị một số bệnh: Có báo cáo về tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh thiếu máu và viêm loét đại tràng mạn tính.

Liều dùng & Cách dùng

Cách dùng Phù tiểu mạch rất đa dạng, tùy thuộc vào mục đích sử dụng và kinh nghiệm dân gian của từng vùng miền:

• Chữa tiêu chảy: Hạt Phù tiểu mạch rang lên rồi sắc uống.
• Táo bón: Ăn bánh mì (làm từ Phù tiểu mạch) không kèm rau có thể gây táo bón.
• Giảm cân (kinh nghiệm dân gian Tunisia): Dùng rạ Phù tiểu mạch sắc uống.
• Chữa tiêu chảy, tăng cường sinh lý, bổ dưỡng (kinh nghiệm dân gian Ấn Độ): Hạt Phù tiểu mạch.
• Chữa ra nhiều mồ hôi (kinh nghiệm dân gian Trung Quốc): Hạt Phù tiểu mạch rang lên.
• Chữa rụng tóc (kinh nghiệm dân gian Italia): Dùng dầu ô liu hầm với mầm Phù tiểu mạch, thoa lên da đầu.

Bài thuốc kinh nghiệm

Một số bài thuốc kinh nghiệm sử dụng Phù tiểu mạch:

Tình trạng	Bài thuốc
Tiêu chảy ra nước	Bột Phù tiểu mạch rang cháy uống với nước cơm hoặc nước chè.
Trẻ em tiêu chảy kéo dài	Hạt Phù tiểu mạch và ý dĩ sao đều, sắc uống hoặc tán bột cho ăn.
Thổ tả, phiền khát	Mạch môn đông thang (gồm bạch linh, chích thảo, quất bì, bạch truật, mạch môn, tiểu mạch, bán hạ, nhân sâm).
Buồn bực bất an, tinh thần hoảng hốt	Cam mạch đại táo thang (tiểu mạch, cam thảo, đại táo).
Khí âm bất túc, mồ hôi trộm, tim hồi hộp	Phù tiểu mạch, hoàng kỳ, ma hoàng căn, mẫu lệ nướng (tán bột hoặc sắc uống).

Lưu ý

Hiện chưa có báo cáo về tác dụng phụ nghiêm trọng của Phù tiểu mạch. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai, cho con bú và người có tiền sử bệnh lý.