Nhân trần - Thông tin về Nhân trần

Mô tả Tag

Tìm hiểu chung về Nhân trần

Nhân trần là một loại cây thuốc được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền và hiện đại. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng có nhiều loại cây khác nhau được gọi là "Nhân trần", dẫn đến sự nhầm lẫn trong sử dụng. Bài viết này sẽ làm rõ các loại Nhân trần phổ biến và công dụng của chúng, dựa trên các nguồn thông tin y tế đáng tin cậy.

Tên gọi và danh pháp

• Tên tiếng Việt: Nhân trần
• Tên khác: Chè cát, Chè nội, Hoắc hương núi (tên gọi địa phương, có thể gây nhầm lẫn)
• Tên khoa học:
• Nhân trần Việt Nam: Adenosma caeruleum R. Br., họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)
• Nhân trần bồ bồ: Adenosma capitatum Benth., họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)

Lưu ý: Tên gọi "Nhân trần cái" và "Nhân trần đực" được sử dụng ở một số vùng miền, nhưng không phải là tên gọi khoa học chính xác và có thể gây hiểu nhầm.

Đặc điểm tự nhiên

Nhân trần Việt Nam (Adenosma caeruleum):

Cây thảo cao 0,3 - 1m, thân tròn, màu tím, có lông trắng mịn. Lá mọc đối, hình trứng, dài 3-8cm, rộng 1-3,5cm, mép lá có răng cưa, mặt lá có lông mịn. Khi vò, cây có mùi thơm. Hoa mọc đơn hoặc thành chùm. Quả hình trứng, nhiều hạt nhỏ. Thường được gọi là "Nhân trần cái" ở miền Bắc.

Nhân trần bồ bồ (Adenosma capitatum):

Cây thảo cao 15-70cm, thân nhẵn hoặc ít lông, cành phân nhánh từ gốc. Lá mọc đối, hình mác, đầu nhọn. Hoa tạo thành cụm hình cầu. Thường gọi là "Nhân trần đực" hoặc đơn giản là "Bồ bồ".

Lưu ý: Ở miền Nam, có loài cây khác cũng được gọi là "Nhân trần tía" hay "Nhân trần cái", khác biệt hoàn toàn so với Adenosma caeruleum.

Phân bố, thu hái và chế biến

Nhân trần Việt Nam phân bố chủ yếu ở vùng trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam (Bắc Giang, Bắc Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc). Thời điểm thu hái thích hợp là mùa hè, khi cây ra hoa. Cây được thu hái toàn bộ, sau đó phơi hoặc sấy khô, buộc thành bó.

Bộ phận sử dụng

Thân, cành, lá và hoa.

Thành phần hóa học

Nhân trần Việt Nam:

Tinh dầu (chứa cineol), saponin triterpenic, flavonoid, axit thơm, coumarin. Thành phần tinh dầu khác biệt so với Nhân trần bồ bồ.

Nhân trần bồ bồ:

Saponin, glucozit, tinh dầu (thành phần khác biệt so với Nhân trần Việt Nam).

Công dụng

Theo y học cổ truyền:

Nhân trần (cả hai loại) có vị đắng, tính bình, hơi hàn, quy kinh Bàng quang. Tác dụng: Thanh nhiệt, lợi thấp, trị nóng trong người, vàng da, tiểu tiện khó khăn; hỗ trợ phục hồi sức khỏe cho phụ nữ sau sinh; chữa sốt, ra mồ hôi, vàng da, bệnh về gan.

Theo y học hiện đại:

Tính chất	Nhân trần bồ bồ	Nhân trần Việt Nam
Tăng tiết mật	Có (cao cồn và tinh dầu)	Có, nhưng yếu hơn bồ bồ
Chống viêm, kháng khuẩn	Có (dịch chiết cồn và nước)	Có
Giảm tiết dịch vị	Có, giúp giảm loét dạ dày, giảm pH dịch vị	Không

Liều dùng và cách dùng

Liều trung bình: 4-6g, tối đa 20g/ngày. Dùng dưới dạng thuốc sắc, siro hoặc viên nén. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.

Bài thuốc kinh nghiệm (Chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế lời khuyên của bác sĩ)

Trị sốt vàng da:

• Nhân trần (Việt Nam hoặc bồ bồ): 24g
• Chi tử (Dành dành): 12g
• Đại hoàng: 4g

Sắc với 800ml nước, còn 250ml, chia 3 lần uống trong ngày.

Thanh nhiệt lợi thấp:

• Nhân trần: 300g
• Sinh địa hoàng: 60g
• Trà: 30g

Mỗi ngày lấy 30g hãm với nước sôi, uống thay trà.

Lưu ý

Cần phân biệt rõ các loại Nhân trần để tránh nhầm lẫn và sử dụng không hiệu quả hoặc gây tác dụng phụ. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng Nhân trần để điều trị bệnh. Bài thuốc kinh nghiệm chỉ mang tính chất tham khảo và không thể thay thế cho chẩn đoán và điều trị y tế chuyên nghiệp.