Mạch Nha - Thông tin về Mạch Nha

Mô tả Tag

Mạch Nha: Tìm Hiểu Chi Tiết

Mạch nha, một loại thực phẩm quen thuộc với nhiều người, không chỉ là nguyên liệu chế biến món ăn mà còn có giá trị dinh dưỡng và dược liệu đáng kể. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về mạch nha dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy.

Tên gọi và danh pháp

• Tên tiếng Việt: Mạch nha
• Tên khác: Mầm mạch, mầm lúa (thường dùng để chỉ mạch nha từ lúa mạch), lúa mạch
• Tên khoa học: Fructus Herdei germinatus (đối với mạch nha từ lúa mạch Hordeum vulgare). Tuy nhiên, ở Việt Nam, mạch nha thường được chế biến từ hạt thóc tẻ (Oryza sativa).

Đặc điểm tự nhiên

Mạch nha là hạt của cây lúa mạch (Hordeum vulgare) hoặc các loài Hordeum khác thuộc họ Hòa thảo (Poaceae) được cho nảy mầm, sau đó được sấy khô ở nhiệt độ dưới 60°C. Ở Việt Nam, mạch nha thường được làm từ hạt thóc tẻ (Oryza sativa) nảy mầm và phơi khô.

Về hình thái:

• Hình dạng: Hình thoi.
• Màu sắc: Vàng nhạt.
• Kích thước: Dài 8 – 12 mm, đường kính 3 – 4 mm.
• Đặc điểm bề mặt: Trên lưng có mày bao quanh với 5 đường gân và râu dài đã gãy rụng. Phần bụng có lớp mày hoa bao bọc; khi bóc bỏ lớp mày hoa sẽ thấy một rãnh dọc. Phần dưới mọc ra mầm non dài khoảng 0,5 cm, hình mũi mác, kèm theo vài sợi rễ nhỏ.
• Chất: Cứng. Mặt gãy màu trắng, chứa nhiều tinh bột.
• Mùi vị: Không mùi, vị hơi ngọt.

Phân bố, thu hái và chế biến

Quá trình chế biến mạch nha từ thóc tẻ/thóc nếp:

1. Làm sạch thóc, ngâm nước 2-3 giờ cho đủ ẩm.
2. Vớt thóc ra, để vào rá, đậy kín và ủ kín (có thể dùng chiếu gói lại hoặc để trong thùng đậy kín). Thỉnh thoảng tưới nước giữ ẩm.
3. Khi hạt thóc nảy mầm dài khoảng 0,5 cm và có mầm xanh, lấy ra phơi khô, sàng sạch trấu.
4. Có thể dùng nguyên hạt hoặc tán nhỏ.

Chế biến mạch nha thành các sản phẩm khác:

• Cao mạch nha: Tán bột mạch nha, chiết xuất bằng nước ở 60°C và cô đặc ở nhiệt độ thấp dưới 60°C.
• Kẹo mạch nha: Trộn mầm thóc đã phơi khô, tán nhỏ vào cơm nếp hoặc cháo gạo nếp (tỷ lệ mầm thóc : gạo nếp thường là 2:10), ủ ở 60-70°C trong 6-12 giờ. Sau khi men đã lên men, lọc bỏ bã và cô đặc đến khi độ ẩm còn 8% (độ ẩm bảo quản tốt nhất). Lưu ý: cần lọc bỏ bã và cô đặc ngay sau khi ủ để tránh bị chua nếu nhiệt độ xuống dưới 60-70°C.

Bộ phận sử dụng

Hạt lúa mạch (hoặc thóc tẻ/nếp) đã nảy mầm và được sấy khô ở nhiệt độ dưới 60°C.

Thành phần hóa học

Mạch nha (từ lúa mạch hoặc thóc): Tinh bột, chất béo, protein, đường mantoza, vitamin B, vitamin C, lecithin.

Kẹo mạch nha: Glucose, sucrose, acid lactic, acid phosphoric, canxi, protein.

Công dụng

Theo y học cổ truyền

Mạch nha vị ngọt, tính bình, vào kinh Tỳ, Vị. Có tác dụng kiện tỳ tiêu thực, tiêu sưng, thông sữa. Chủ trị: thực tích bụng đầy trướng, ăn kém, tiêu hóa kém, mất sữa, vú sưng đau do sữa ứ, vú tức đau khi căng sữa.

Kẹo mạch nha: Bổ trung, ích khí, hỗ trợ tiêu hóa, nhuận phế, giải độc chất độc của ô đầu (phụ tử). Chữa đau bụng do trung hư, ho do phế khô, suy nhược cơ thể.

Theo y học hiện đại

Mạch nha chứa các chất dễ hấp thu và các enzyme tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn giàu tinh bột, tốt cho người ăn uống kém, biếng ăn.

Chứa vitamin B và C, có thể hỗ trợ điều trị bệnh phù do thiếu vitamin.

Kẹo mạch nha, ngoài tác dụng bổ sung đường dễ hấp thu, còn có tác dụng nhũ hóa mạnh.

Liều dùng và cách dùng

Ngày dùng 12-13g dưới dạng nước pha hoặc cao mạch nha.

Bài thuốc kinh nghiệm

Bài thuốc	Thành phần	Liều dùng
Kẹo dầu cá	Cao mạch nha 900g, dầu cá 100g	4-30g/lần, 3 lần/ngày
Làm mất sữa	Mạch nha 60g	Dạng thuốc sắc

Lưu ý

Không sử dụng cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.