Long nhãn - Thông tin về Long nhãn

Mô tả Tag

Tìm hiểu chung về Long nhãn

Long nhãn, một loại quả giàu giá trị dinh dưỡng và dược liệu, đã được sử dụng trong y học cổ truyền và hiện đại với nhiều công dụng đáng kể. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về long nhãn dựa trên các nguồn uy tín về sức khỏe và y tế.

Tên gọi và danh pháp

• Tên Tiếng Việt: Long nhãn
• Tên khác: Lệ chi nô; á lệ chi; quế viên; mạy ngận; bảo viên; mác nhan.
• Tên khoa học: Dimocarpus longan Lour., họ Bồ hòn (Sapindaceae).

Đặc điểm tự nhiên

Cây nhãn là cây thân gỗ, cao trung bình khoảng 5 - 7 mét, có nhiều cành và lá mọc sum suê. Thân cây thường xù xì, màu xám. Lá kép hình lông chim, mọc so le, gồm 5 - 9 lá chét hẹp, dài 7 - 20 cm, rộng 2,5 - 5 cm. Hoa nhãn thường nở vào các tháng 2, 3, 4, có màu vàng nhạt, mọc thành chùm ở đầu cành hoặc kẽ lá. Mỗi hoa có đài 5 - 6 răng, tràng 5 - 6 cánh, nhị 6 - 10, bầu 2 - 3 ô.

Quả nhãn phát triển từ một ô của bầu thành quả (các ô còn lại tiêu giảm), có hình cầu, bề mặt nhẵn và có màu vàng xám khi chín. Bên trong quả chứa một hạt đen bóng được bao bọc bởi lớp áo hạt màu trắng, mềm và dẻo, chính là phần được sử dụng làm long nhãn.

Việt Nam có nhiều giống nhãn khác nhau, phân biệt chủ yếu bởi kích thước và chất lượng quả, như nhãn tiêu da bò, nhãn xuồng cơm vàng, nhãn lồng, nhãn đường phèn, nhãn miền thiết… Cùi nhãn mềm, dẻo, có mùi thơm nhẹ, vị ngọt đậm và không dính tay.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây nhãn được trồng rộng rãi ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác trên thế giới như Thái Lan, Lào, Trung Quốc, Đài Loan, Australia, và Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nhãn Hưng Yên được đánh giá là một trong những giống nhãn ngon và nổi tiếng nhất Việt Nam.

Thu hái và chế biến: Quả nhãn được thu hoạch vào mùa hạ và mùa thu khi đã chín, cùi dày và ráo nước. Sau khi thu hoạch, quả nhãn được phơi nắng hoặc sấy nhẹ ở nhiệt độ 40-50°C cho đến khi lắc có tiếng kêu "lóc cóc". Tiếp theo, vỏ được bóc bỏ, lấy phần cùi rồi sấy ở 50 - 60°C cho đến khi khô, không dính tay (độ ẩm dưới 18%). Cùi nhãn sau khi chế biến được tách rời từng miếng, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Bộ phận sử dụng

Phần được sử dụng làm dược liệu là áo hạt (cùi) đã được sấy hoặc phơi khô – tên khoa học là Arillus Longanae.

Thành phần hóa học

Cùi nhãn tươi chứa khoảng 77,15% nước, 0,01% tro, 0,13% chất béo, 1,47% protid, 20,55% hợp chất có nitơ tan trong nước, 12,25% đường sucrose, cùng một số vitamin A và B. Cùi nhãn khô (Long nhãn nhục) chứa 0,85% nước, 79,77% chất tan trong nước, 19,39% chất không tan trong nước, 3,36% tro. Thành phần chất tan trong nước bao gồm glucose (26,91%), sucrose (0,22%), acid tartric (1,26%), và 6,309% chất có nitơ.

Công dụng

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, Long nhãn có vị ngọt, tính bình, ấm, không độc, quy kinh Tâm và Tỳ. Tác dụng chính là bổ ích tâm tỳ, dưỡng huyết, an thần. Long nhãn được dùng để điều trị các chứng như khí huyết bất túc, hồi hộp, tim đập mạnh, hay quên, mất ngủ, huyết hư…

Theo y học hiện đại

Nghiên cứu hiện đại cho thấy long nhãn có một số tác dụng như:

• Cải thiện sức đề kháng, tăng cường hệ miễn dịch.
• Tăng cường độ bền và độ đàn hồi của mạch máu, thúc đẩy tuần hoàn máu.
• Tác dụng chống lão hóa, trẻ hóa da.
• Chống lão suy, cải thiện chức năng tế bào thần kinh não.

Liều dùng và cách dùng

Liều dùng thông thường là 9 - 18g/ngày, có thể dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc cao lỏng. Tuy nhiên, liều lượng cụ thể cần được điều chỉnh theo chỉ định của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Bài thuốc kinh nghiệm (Lưu ý: Chỉ sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ)

Bài thuốc	Thành phần	Công dụng
Nhị long ẩm (Cao ban long và Long nhãn)	Cao ban long 40g, Long nhãn 50g	Chữa kém ăn, mất ngủ, mồ hôi trộm, mệt nhọc
Bài thuốc an thần, bổ huyết	Nhân sâm 10g, bạch truật 12g, hoàng kỳ 12g, Long nhãn 12g, toan táo nhân 12g, phục thần 12g, viễn chí 8g, mộc hương 6g, cam thảo 8g	Chữa lo âu, khó ngủ, buồn phiền, hay quên
Cháo bổ huyết, dưỡng tâm	Long nhãn 16g, Đại táo 15g, Ngạnh mễ (gạo tẻ) 100g	Bổ huyết, kiện tỳ, dưỡng tâm, an thần
Bài thuốc bổ huyết, trị thiếu máu	Long nhãn 16g, đương quy 12g, hoàng kỳ 12g, thục địa 16g	Bổ huyết, điều trị thiếu máu, mệt mỏi

Lưu ý

Chống chỉ định:

• Không dùng cho người có đàm hỏa, thấp trệ, đàm ẩm.
• Không dùng cho người bị cảm, uất hỏa, đầy bụng, ăn uống khó tiêu.

Tác dụng phụ: Sử dụng long nhãn quá nhiều có thể gây nóng trong người, nổi mụn, táo bón, tăng cân, tăng đường huyết. Phụ nữ có thai cần thận trọng vì có thể gây ra huyết âm đạo, đau bụng, động thai.

Cảnh báo: Long nhãn là dược liệu, mặc dù có nguồn gốc tự nhiên, nhưng vẫn có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Không tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng.